Klimaatexpo ’22, de eerste nationale expositie over klimaatverandering, is bijna afgelopen. Tijd om de balans op te maken: heeft deze expositie de verwachtingen waar gemaakt?
Vooraf stelden de organisatoren dat de verbeeldingskracht van kunstenaars in beeld moest brengen hoe klimaatverandering ons leven beïnvloedt. Een tweede aspect was de vraag of beeldende kunst een bijdrage kan leveren aan de bewustwording over de klimaatcrisis. Kunst zou een noodzakelijk middel moeten zijn om elkaar in de samenleving te begrijpen.
Het eerste doel van Klimaatexpo ’22 is bereikt. Er was een veelzijdige en verrassende expositie te zien, met 251 professionele, actuele kunstwerken. Veel kunstenaars presenteerden een dystopisch beeld, anderen wezen subtiel op kleine veranderingen die onze levenswijze nu al beïnvloeden. De boodschap in die kunstwerken is dat de effecten van klimaatverandering versterkt worden als de mens niet in staat blijkt klimaatverandering te beteugelen.
Vooral de thematische presentatie op de locatie Kasteel Nijenhuis liet zien wat ons in de toekomst te wachten staat. Verschillende stijlen en technieken waren hier weliswaar dicht op elkaar geplaatst, maar ze harmonieerden wonderwel omdat de kunstwerken samen een mooi overzicht gaven van de verschillende aspecten van klimaatbedreigingen zoals verlies van biodiversiteit, hoogwater, hitte en droogte, maar ook de machteloosheid om eigen gedrag en levenswijze aan te passen.
In Academiehuis De Grote Kerk was die thematiek iets minder eenduidig uitgewerkt. De vaak grote werken in deze ruimte hadden veel ruimte nodig en kregen deze ook. Gevolg hiervan was wel dat een aantal kleinere werken minder ruimte kregen dan zij verdienden. In het algemeen echter boden de 251 professionele kunstwerken een helder overzicht van het maatschappelijke probleem dat klimaatverandering is.
Of ook het tweede aspect geslaagd is, is moeilijker vast te stellen. Kunst als middel om elkaar te begrijpen: dat is een ambitieus doel. Daarvoor is een groot aantal voorwaarden nodig, die in de huidige tijd ontbreken. Neem bijvoorbeeld de brede acceptatie van beeldende kunst in het algemeen. Die is sinds ca. 30 jaar significant verminderd, onder andere door politiek beleid, maar ook door verminderde aandacht voor beeldende kunst in de media. Die richten hun aandacht veelal op blockbuster exposities zoals Rembrandt, Van Gogh en Vermeer. Daarbij steekt een expositie over klimaatverandering voor veel mensen schril af, ook al is die vrijelijk toegankelijk.
Het media-overzicht op de website van Klimaatexpo ’22 bevestigt de matige belangstelling van de media. Alleen een artikel in landelijk dagblad Trouw noemt de Klimaatexpo; echter in de kantlijn van een artikel over klimaatactivisme in Nederlandse musea. De overige 12 artikelen zijn afkomstig van regionale media en vooral gericht op lokaal bekende kunstenaars die voor de expositie geselecteerd werden.
Wie meer dan gemiddelde belangstelling heeft voor het onderwerp klimaatverandering, wist de expositie wel te vinden via social media en reclame van andere bezoekers. Uit eigen ervaring blijkt dat ook regelmatig toevallige bezoekers naar de expositie kwamen. Maar voor hen wierp de expositie te veel drempels op blijkt uit een eigen mini enquête. De organisatie koos voor een minimale uitleg bij de vaak conceptuele kunstwerken. Die uitleg, in combinatie met de summiere info in de catalogus, was te beperkt om een bredere acceptatie van klimaatverandering op gang te brengen.
Je kunt je afvragen of het überhaupt mogelijk is een breed publiek te trekken voor een expositie over een voor veel mensen nog steeds lastig en controversieel onderwerp zoals klimaatverandering. Misschien is daarvoor een landelijke campagne nodig, samen met spraakmakende kunstwerken, stunts, prijsvragen of wat dan ook. Maar de vraag is of een dergelijke aanpak bij het onderwerp past.
Blijft over dat het geruststellend is te constateren dat een zeer groot aantal kunstenaars zich zorgen maakt over onze leefwereld, het tempo waarin die leefwereld achteruit holt en het kruipende tempo van maatregelen die de opwarming van de Aarde moeten beperken. Dus goed dat er exposities zijn zoals Klimaatexpo, IJsselbiënnale, Into Nature, The fragile paradise (Oberhausen) en andere. Hoe meer hoe beter; dan zien hopelijk ook landelijke media hoe belangrijk deze initiatieven zijn voor een brede bewustwording over onze bedreigde leefwereld.
Rob Chevallier, klimaatkunstenaar en deelnemer aan de Klimaatexpo ‘22
Dit artikel is ook gepubliceerd op Linkedin